HARRAN ÖRENYERİ 2015 YILI ARKEOLOJİK KAZI ÇALIŞMALARI



 


















Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izinleri gereğince, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Harran Üniversitesi adına, Harran Örenyeri’nde 2015 yılında Başkanlığımda Harran Arkeoloji bölümü kazı ekibi tarafından kazı çalışması yapıldı. Bu çalışmalar şunlardır:
 
A. Temizlik ve Karelaj Çalışmaları                     
          Harran Örenyeri çalışmalarına temizlik ve karelaj çalışmalarıyla başlanıldı. Temizlik çalışmasında kazı alanları ve Ulu Cami avlusunun bitkilerden temizlenmesi esas alındı.
          Karelaj çalışması HUBAK (Harran Üniversitesi Bilimsel Araştırmaları Koordinatörlüğü) projesi kapsamında yapıldı. Bu çalışmada 2014 yılı açmalarının genişlemesi planlandığından karelaj çalışma kodları da bu doğrultuda hazırlanmıştır.
 
B. Kazı Çalışmaları
 
Harran Örenyeri 2015 yılı kazı başvurumuzda talep ettiğimiz, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından da uygun görülen Ulu Cami’nin doğusu, Harran Höyük ve İçkale/Saray’da çalışmalarımız gerçekleştirildi.
 

Fotoğraf 1, Harran 2015 yılı kazı çalışmalarından görünüm.
 
 
1.Ulu Cami’nin Doğusu’ndan Yapılan Kazı Çalışmaları
 
        Harran Ulu Cami’nin doğusundaki plan karelerde yapılan arkeolojik kazı çalışmalarında bir hamam, podyumlu su kuyusu, bir sarnıç, tuvaletler ve abdest alma yerleri ile bir çarşıya ait dükkanlar meydana çıkarıldı. Hamamın batı bölümünde yedi adet hücre tipi küçük oda görüldü. Koridor ve oda girişlerinin oldukça dar olması nedeniyle bu odalarda öğrencilerin yıkandığı düşünülmektedir. Bu nedenle Harran’da var olduğu bilinen okullardan birisi bu alana oldukça yakın olmalıdır.

Fotoğraf 2, Kazı alanının havadan görünümü, Harran 2015
 
Hamam
            2014 yılı kazılarında hamamın sıcaklık bölümü ve hücre tipi odaları kısmen meydana çıkarılmıştı. Bu yıl yaptığımız derinleşme ve genişleme çalışmalarında hamamın sıcaklık bölümü tamamen, ılıklık ve soğukluk bölümleri ise büyük oranda meydana çıkarıldı.
 
Hamam, kuzey-güney yönünde sıcaklık, ılıklık ve soğukluk aynı aks üzerindedir. Isı kaybını önlemek için zemini 1 no’lu sokak kodundan oldukça aşağıdadır. Üç sahınlı olan hamamın kuzeyinde üç apsis görülür. Sıcaklık bölümü merkezde apsisli kare bir salon ve onun etrafında apsisli dikdörtgen salonlardan oluşur. Sıcaklık bölümünün güneyinde dikdörtgen planlı ılıklık odaları, bu odaların güneyinde ise soğukluk odaları bulunur. T biçimli ayaklar birbirine ve doğu batı duvarlarındaki payelere kemerlerle bağlıdır. Bu kemerlerden sadece kuzey apsisine bağlanan kemer günümüze sağlam gelebilmiştir.
 
Bu yapı kuzey-güney doğrultusunda yer alması, zemin altında cehennemlik (hipokaust),  duvarlarında yatay ve dikey yerleştirilen künklerden oluşan ısıtma sisteminin olması, hücre odaları ve salonlarda kurnaların bulunması  nedeniyle hamam olarak adlandırıldı.
 

Fotoğraf 3, Hamamdan görünüm, Harran 2015.

Fotoğraf 4, Hamamın konservasyon çalışmaları
 
Batı Sahın: Sıcaklık bölümünün batı sınırını oluşturan yan Sahın3,80x7,50 m ölçülerinde iki evreli yapıdır. Birinci evre yapısı sıcaklık bölümünün batı sınırını oluşturan yan sahındır. Sonraki evre ise tuğla malzemeli perde duvarlarla oluşturulmuş 5 hücre tipinde oda, hol ve yarım kubbeli oda medrese öğrencileri için planlanmış olmalıdır.
 
            Hamamın ilk yapıldığı planında sıcaklık, apsis ve ılıklık odasından oluşan bu bölüm II. Evrede (12.-13. yüzyılda) 1 hol ve 6 adet hücre tipi odaya bölünmüştür. Kemer aralarına örülen ince tuğla örülü duvarlar, oldukça dar yapılan koridor ve hücre tipi oda girişleri (0.53m. genişliğinde) bu bölümün II. Evrede yapıldığını bize gösterir. Ayrıca sıcaklık ana salonuyla bu sahının da arası tuğla duvarla kapatılmış, salonun girişi güneyden ince bir koridorla sağlanmıştır. Duvarlarında herhangi bir girişe rastlanılmayan bu bölümün girişi ise üsten olduğu düşünülür. Dolayısıyla bu batı sahını öğrencilerin yıkandığı bölüm olmalıdır.
 
7H/f3-f4 ve g4 no’lu açmalarda hamam yapısının hemen doğu bitişiğinde su depolama birimleri olarak düşündüğümüz beşik tonoz örtülü 5 ayrı yapının var olduğu görüldü. Gerek hamam yapısı içerisinde gerekse hamam birimleri ve diğer alanlarda farklı seviyelerde gün yüzüne çıkan tandır kalıntılarının da geç dönem yaşantısının izleri olan son döneme (3. Dönem) ait olduğu düşünülmektedir. Hamam yapısının üç dönemli olduğu yapılan kazı çalışmaları sonucunda anlaşılmıştır. 
 
            Koridor 2
Ulu Cami’nin doğu duvarına paralel uzanan 1 no’lu sokağa açılan Koridor 2, Podyumlu Kuyu’nun güney bitişiğinde  doğu-batı doğrultusunda uzanır. Tabanı taş döşeli (+368.37) ve duvarları yaklaşık 1.95m. korunmuş olan bu koridor sokak ile helaların bulunduğu taş döşeli alan arasındadır. Koridor 2,  Harran Ulu Cami’nin doğu duvarındaki küçük servis kapısının yaklaşık karşısındadır. Cami cemaatinin abdest alma ve temizlik mekanlarına ulaşmasını sağlamaktaydı.

Fotoğraf 5, Koridor ve tuvaletin görünümü, Harran 2015
 
Avlu
1 no’lu koridorun bağlandığı avlu  10.35x14.82m. ebadındadır. Ulu Cami’nin müştemilatı durumunda olan bu avlu, etrafına dizilen tuvalet ve abdest alma yerlerinden oluşur. Revaklı avlunun güney ve batısında sütunlar, kuzey ve doğusunda ise ayaklar mevcuttur. Sütunlar pembe mermerlerle, ayaklar kesme taşlardan oluşur. Avlunun batısında yan yana 4 adet tuvalet mevcuttur. Bunlardan birisi tamamen meydana çıkarıldı. Avlunun kuzey ve doğusunda ise abdest alma yerleri bulunur.
 
Hela:
            Koridor 2’nin doğu bitiminin kuzey bitişiğinde avluda yer alır. Doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı olan bu yapı 2.16x0.95m. ebadındadır. İçinde küçük bir su haznesine doğru uzanan kanallar ve kanalizasyona bağlanan bir delik bulunur. Tabanı girişten tekne hizasına kadar düzgün kesilmiş taşlarla, bundan itibaren tuvalet deliğine kadar tuğla döşelidir. Kuzey-duvarı taş ve tuğla ile, diğer duvarları kesme blok taşlarla örülüdür.
 
Abdest Alma Yerleri:
            Avlunun kuzey ve güney kenarı boyunca uzanan taş su kanalıyla (369.10)  bağlantılı olarak belirli aralıklarla yan yana küçük havuzlar yer alır. Kanal ile bu küçük havuzların bağlantısı 2cm. çapında musluk delikleriyle sağlanmaktadır. Bir zamanlar bu küçük havuzlara su akıtan  deliklerde tunç musluk yuvaları korunmuş haldedir.
 
Podyumlu Su Kuyusu
Büyük bir kuyu ile etrafında yüksek ve geniş bir podyumdan oluşur. Doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı kuyu 3.15x1.65m. ebadındadır.  Podyumu 4.60m. yüksekliğinde, 8.65m. genişliğindedir. Kuyu içindeki toprak 5.90m. derinliğe kadar temizlenerek +363.95 koduna ulaşıldı. Suyun bu seviyenin 6m. aşağısında olduğu düşünülmektedir. Kuyu, kesme blok taşlarla örülüdür.
 
Tonozlu Geçiş
Kuyuönü Odası’ndan su kuyusuna ulaşımı sağlar. Düzgün kesilmiş taşların beşik tonoz biçiminde örülmesiyle oluşur.
 

Fotoğraf 6, Su kuyusuna ulaşımı sağlayan beşik tonozlu geçiş.

Fotoğraf  7, Sarnıcın görünümü.
 
 
 
 
Çarşı Bölümü
 
Hamamın kuzey paralelinde 0.55m. genişliğinde ve 1.00-1.55m. yüksekliğinde korunan kesme taş örgülü bir duvar yeni bir kamusal alanın sınırını oluşturur. Bu duvar doğrultusunda karşılıklı paye ve ayakların yer aldığı tuğla ve taş döşeli revaklı dükkanlar bulunur.  Bu alan Harran Ulu Cami’nin doğusundaki ticari alanını oluşturmaktaydı. Dikdörtgen ve kare planlı, tabanı düzgün kesme taş, tuğla, bazen de sıkıştırılmış toprak olan dükkanların bulunduğu çarşı kısmen meydana çıkarıldı. Bulunan seramik, cam ve metal eşya yoğunluğuna göre, seramik, cam ve baharat dükkanının bulunduğu sonucuna ulaşıldı.
 
3no’lu Dükkan: (7H-f2)
Dikdörtgen planlı, 5.67x3.30m. ebadındadır. İki paye arası oda olarak tasarlanmıştır. 1.44m. yüksekliğindeki  korunmuş olan payeler, kesme blok taş ve tuğla örülüdür. 1.10m. genişliğinde bir kapı geçişiyle revaka açılır. Kapı eşiği tuğla örülüdür. Kapı yakınında bulunan demir objeler, bu kapının ahşap olduğunu göstermektedir. Odanın kuzeyinde 0.41m. genişliğinde 0.65m. yüksekliğinde korunmuş olan tuğla duvar bulunur.  Bağlayıcı olarak horasan harcı kullanılmıştır. Bu duvarın kuzeyinde oda dışında  368,74 seviyesinde tuğla taban döşemesi tespit edildi. Kazı çalışması açmayla sınırlı olduğu için bu döşemenin ait olduğu mekanın kazısının 2016 yılında yapılması planlandı.

Fotoğraf  8, Dükkan kalıntısından görünüm, Harran 2015

Fotoğraf 9, 3 no’lu dükkandaki kazı çalışmasından görünüm, Harran 2015
 
Odanın sıkıştırılmış toprak zemininde toplu halde metal eşyalar bulundu. Bunlar tunç havan ve eli, tunç eşyalar, demir ağırlık, sikkeler, çivi ve objelerden oluşmaktadır. Anılan buluntular nedeniyle bu odanın bir dükkan olması gerektiği düşünülmektedir. Oda işlevi havan ve eliyle düşünüldüğünde bu odanın baharatçı dükkanı olması olasıdır.
 
Bu alanda yapılan kazı çalışmalarımızda tunçtan yapılan havan ile birlikte Harran’ın oldukça önemli bir ticari malzemesi olan terazi ve ağırlıkları da bulundu. Teraziler tunçtan, ağırlıklar ise tunç ve demirden yapılmıştır. Terazi üretimi Harran için önemli bir gelir kaynağıydı. Çünkü, Harran’da üretilen hassas teraziler çok rağbet görmekte ve diğer antik kentlere de ihraç edilmekteydi. Bu hassas teraziler hakkında İbn Cübeyir bilgi vermektedir. Bu terazi ve ağırlıklarının bulunduğu çarşı alanında kazı çalışmalarımızı yoğunlaştırdık.
 
1.Harran Höyük’de Kazı Çalışmaları
 
           Harran höyük’de yapılan çalışmalarda Ortaçağ dönemi iki adet evin iç avlu ve depo bölümleri meydana çıkarıldı. Etrafı podyumlu, tabanı taş döşeli ve kuyulu avlular ile geometrik bezeli nişli koridorlar Harran Ortaçağ konut mimarisinin anlaşılmasında önemli bilgiler sunmaktadır.
 
            Ayrıca, çalışmalarda Eski Tunç Çağı’na ait kerpiç duvarlar ve ocaklara da rastlanıldı Bu döneme ait insan ve hayvan figürinleri, saç iğneleri v.b. küçük buluntular da ele geçmiştir.

Fotoğraf 10, Nişli koridor
 
 
 
3.İç Kale’de Kazı Çalışmaları
 
         Harran İçale/Saray’ının kuzey-batısında, 2014 yılı kazılarında meydana çıkarılan 2. savunma duvarının (barbakan) ön tarafında kazılar yapıldı. Bu çalışmaların amaçları, İçkale ile hendeğin bağlantısını meydana çıkarmak, şehir suru içindeki Harran şehriyle İçkale arasındaki köprünün kalıntılarına  ulaşabilmektir.
 
         Anılan açmalarda yapılan kazı çalışmasında barbakan yapısına ait yıkılmış halde kalıntılara ulaşıldı. Burada yan yana düşmüş halde 4 adet kemer gözlemlendi. Doğu batı doğrultusunda olan bu kemerler güneye doğru yıkılmış halde kesme blok taşlar arasında yer almaktadır. Kemerler düzgün kesilmiş kesme blok taşlardan yapılmıştır. 
 
         Bu yılki kazılarda ayrıca barbakan yapısı, kuzey cephesine düşen iri blok taşların izin verdiği ölçüde kısmen meydana çıkarıldı. Bu savunma duvarının meydana çıkarılan yüksekliği 2.00m. olup, uzunluğu ise 23.60m. dir. Bu duvar yapısının içerisinde üç adet kemerli mazgal mevcuttur. Bunlardan birinin mazgalı sağlam olarak günümüze ulaşmıştır. Bu mazgal yapısı 2.00m. yüksekliğinde 1.30m. açıklığındadır. Mazgallar yaklaşık 5.70m. aralık
arla yapılmıştır. Mazgal ve kemerler kesme taşlarla örülmüştür.
 
Kazdığımız alanda şehir ile İçkale/Saray’ın bağlantısını sağlayan bir köprünün de olduğunu düşünmekteyiz. Çalışmalarımızda barbakan yapısı ile köprü bağlantısını sağlayan yıkılmış kemer kalıntılarına rastladık. Bu yıl bu alandaki kazılarımızı tamamladıktan sonra, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın onayı ile Şanlıurfa Valiliği, ve Şanlıurfa Kaymakamlığımız tarafından hazırlanacak proje ile kazmakta olduğumuz hendeğin üzerine bir asma köprü yapılacak. Bu sayede, şu an İçkale/Saray’ı uzaktan seyreden ziyaretçiler oldukça görkemli Ortaçağ İçkale/Saray’ını gezebilmenin saraya ait kabartmaları görebilmenin mutluluğunu yaşayabileceklerdir.
 

Fotoğraf 11, İçkale/Saray’ın kuzey-batısındaki barbakan kalıntılarının görünümü

Fotoğraf 12, Aslan başı, pişmiş toprak.
 
 
C. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları
 
           Harran örenyeri 2015 yılı kazı çalışmalarıyla aynı anda, Restorasyon ve Konservasyon çalışmaları da kesintisiz olarak devam etmiştir. Restorasyon ve Konservasyon işlemleri arkeolojik kazı çalışmaları sırasında gün yüze çıkan mimari öğelerin ve küçük buluntuların acil müdahale ile korunup gelecek nesillere aktarılması bilinciyle hareket edilerek mimari öğelerin ve küçük buluntuların sağlamlaştırılıp korumasına yönelik olmuştur.

Fotoğraf 13, Koruma müdahale çalışmasının görünümü, Harran 2015.

Fotoğraf 14, Restoratör bulunan metal eserlere müdahale ederken, Harran 2015.
 
 
 
 
D. Diğer Çalışmalar
a)  Kışa Hazırlık Çalışmaları
Kazı çalışmalarında meydana çıkan duvar resmi, sıva ve bazı tuğla duvarlara restoratörler tarafından konservasyon tarzında müdahalelerde bulunuldu. Podyumlu yapının kuyu girişi demir parmaklıklı bir levha uygulamasıyla kapatıldı. Hamamın hücre tipli odalarını oluşturan kısmının üzeri ise zarif görünüme sahip geçici şeffaf bir üst örtüyle kapatıldı.

Fotoğraf 15, Koruma çalışmalarından görünüm, Harran 2015.
 
b) Kazı Alanının Hava Fotoğrafı
            Kazı alanında meydana çıkan hamam vb. kalıntıların üsten görünümünü elde etmek için Harran Üniversitemizin maddi desteğiyle alınan kazı ekibimizin helikopteriyle hava fotoğrafı çekilmiştir. Bu görüntüler hem  belgeleme amaçlı olup, hem de kazı çalışmalarımızın sunum ve yayınında  değerlendirilecektir.          

Fotoğraf 16, Hava fotoğrafı çekmek için helikopter havalanırken, Harran 2015
 

Fotoğraf 17, Kazı alanının üç boyut çekimleri yapılırken, Harran 2015.
 
            c) Üç Boyut Çekimleri
Kazı alanında bulunan kalıntıların aşama aşama üç boyutu çekilmiştir. Hem belgeleme amaçlı olan bu çekimler, ayrıca hazırlanacak olan Harran Web sitemizde değerlendirilecektir.
 
d) Harran kazısında meydana çıkan konik küresel kapların HUBAK projesi kapsamında ince kesit ve toprak analizleri yaptırılmıştır.
 
            e). Kazı Evi’nde Yapılan Çalışmalar
1). 2015 yılında Yapılan Çalışmaları
1. Tadilat ve malzeme
Kazı Evi’nin çatısı tamamen onarıldı. Elektrik tesisatı yenilendi. Kazı evinin etrafı tel çit ile çevrilerek, kazı evi güvenliğinin daha da sağlamlaşması sağlandı. Çalışma odasının dolap ve rafları yapılarak, çalışma ortamı hazırlandı. Güneş enerjileri alınarak kazı evinin sıcak suyu sağlandı. Eksik olan yataklar tamamlandı. Klima satın alındı.

Fotoğraf 18, Kazı Evi’nin çalışma odasının görünümü, Harran 2015.

Fotoğraf 19, Kazı Evi’nin çalışma odasının görünümü, Harran 2015.
 
         2. Küçük Buluntular
Harran Ulu Camii, Harran Höyük ve Harran İçkale/Saray kazılarında ortaya çıkarılan envanterlik ve etütlük buluntuların temizlik, ayrılma, gruplandırma ve numaralandırma işlemi gerçekleştirildi. Ayrıca kazılarda ele geçen envanterlik ve etütlük dışı seramik parçaları ve diğer buluntu gruplarının yıkanması, seçilmesi, kodlanması ve laklanması işlemleri yapıldı. Nitekim söz konusu seçilmiş, kodlanmış ve lakları yapılmış olan envanterlik, etütlük ve envanterlik-etütlük dışı buluntular, arkeolojik çizimleri ve fotoğraflanması yapılacak duruma getirilmek üzere hazırlanmıştır. Envanterlik ve Etütlük buluntular Şanlıurfa Müze Müdürlüğü’ne teslim edilmiştir.

Fotoğraf 20, Seramikler yıkanırken, Harran 2015

Fotoğraf 21, Yıkanan seramikler kurutulurken, Harran 2015.

Fotoğraf 22, Kazı Evi deposundaki çalışmalardan görünüm.

Fotoğraf 23, Kazı Evi’ndeki çalışmadan görünüm.
                            
            Harran Örenyeri 2015 yılı kazı çalışmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığı, DOSİM ve  Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yatırım Bütçesi’nin maddi katkısıyla, Şanlıurfa Valiliği, ŞURKAV (Şanlıurfa İli Kültür Kültür Eğitim ve Sanat Vakfi), Harran Kaymakamlığı ve Şanlıurfa Orman Bölge Müdürlüğü’nün İşkur işçisiyle, Harran Üniversitesi HUBAK projesinin analiz katkısıyla, Harran belediye Başkanlığı’’nın taşıt, Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi’nin servis ve iaşe katkılarıyla gerçekleştirilmiştir.    Ayrıca, Şanlıurfa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Şanlıurfa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Müdürlüğü ve Şanlıurfa Müze Müdürlüğü kazımıza her konuda destek olmuşlardır.
 
Nisan-Aralık 2015 tarihleri arasında yaklaşık 9 ay süren arkeolojik kazı çalışmalarına Dr. Nurettin YARDIMCI Onursal Başkanlığında, başkanlığımda, Yrd. Doç.Dr. Yusuf ALBAYRAK yardımcılığında, Arş.Gör. İrem MUTLU, Semih MUTLU, on bir  arkeolog, restoratör M. Rahim YILDIZ, bir sanat tarihçi, arkeoloji öğrencilerimizle ve İŞKUR’dan temin edilen  işçilerle  Bakanlık Temsilcileri Aziz ERGİN, Muhittin ÇİÇEK ve Mehmet DEĞİRMENCİOĞLU gözetiminde yapılmıştır. Kazı çalışmalarına arkeologlar Ayşe Üke, Rahime Selim, İsa AZAK, Doğan GÜNEŞ, Rıdvan BAYRİ, Zehra ÇAKALLIK, Fatma NUR, Muhammet KARAAĞAÇ, Orhan KAYAR, Zeliha ONAY, Ümmügülsüm GENTİR, Mehmet COŞKUN,  Sanat Tarihçi Fikret Ruhan KILIÇ, restoratör Rahim YILDIZ, Özgür Çelik, Büşra Dönmezler, Şengül ULUĞ, 256 İŞKUR işçisi (256 adet işçi aynı anda kazı alanında olmamıştır. İşçi sayısı sekiz aylık kazı süresince çeşitli tarihlerde kazıya katılan işçilerin toplam sayısıdır. Kazı alanında aynı anda çalışan işçi sayısı yaklaşık 130 civarındadır) ve 32 arkeoloji öğrencisiyle (İbrahim Yılmaz, Şahin EŞİYOK, Yaşar AKKUŞ, Meral TAPŞIK, Pınar KAPLAN, Fatma İFŞAT, Ali TOKUMACI, Semra GÜL, Kübra İNATOĞLU, Osman BASIK, Melek MARSAK, Baran İRİM,  Mehmet YOZCU, Dilek ZİREKBİLEK, Sultan BİSEN, Tuba SEYARCI, Fuat ERHAN, Mustafa KIRBOĞA, Cesur ADIYAMAN, Serdar OLAM, Pınar KAPLAN, Erhan EKEN, Sabri YILDIZ, Sedanur AKIL, Gülperi EKİNCİ, Güneş KAÇAK, Emine ATAŞ, Süleyman KARAKAŞ, Jiyan ÇALIK, Leyla BARAN, Bedih DOĞAN, Mustafa BAŞDEMİR) katılmıştır.
 
Harran kazılarında uzun yıllar çalışmış olan  emekli Topograf-Arkeolog Sabri AYDAL’ı kaybetmenin üzüntüsü içerisindeyiz. Kendisine Allah'tan rahmet, ailesine ve arkeoloji-müze camiasına başsağlığı dileriz.
 
Kazı ekibimize, bu yılki maddi ve manevi desteğin benzeri önümüzdeki 2 veya 3 yıl içerisinde de devam etmesi halinde inanç, bilim ve ticaret merkezi Harran’ın bilinip de görülemeyen önemi gözle görülebilir hale gelebilecektir.
 

Fotoğraf 24, Şanlıurfa Valisi İzzettin KÜÇÜK’ün kazı alanımızı ziyareti 2015.
 

Fotoğraf 25, Harran arkeolojik kazı ekibi 2015

Fotoğraf 26, Harran arkeolojik kazı ekibi 2015
 
 
                                                                                
 

ÖĞRENCİ BİLGİ SİSTEMİ

MEZUN PORTALI