Fizik Deneyleri Laboratuvar Föyü
Harran Üniversitesi Fizik Bölümü
Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. İlker Can ÇELİK
Deney Araçları ve Açıklamaları:
1. Rastlantısal ve Sistematik Hatalar 2. Kumpas 3. Mikrometre 4. Multimetre 5. Hareket
Multimetre
Multimetrenin Kullanımı
Süreklilliğin Test Edilmesi:
Birinci adım:
Süreklilik testi bize iki şeyin elektriksel olarak bağlı olup olmadığını söyler. Eğer, bir şey için (tel gibi) süreklilik söz konusuysa, o nesnenin üzerinden elektrik akımının serbestçe bir uçtan diğer uca akacağını söyleyebiliriz.
Eğer bir sistemde süreklilik mevcut değilse, bu devrede bir yerde bir kesintinin yani bağlantısızlığın olduğu anlamına gelir. Bu aynı zamanda, yanmış sigorta devresinden, yanlış şekilde bağlanmış bir devreyi ya da kötü lehimlenmiş bir bağlantı noktasını da gösterebilir.
Not: Süreklilik sonuç olarak elektronik tamirat için gerekli olan çok önemli bir test şeklidir.
İkinci adım:
Başlangıç olarak, test etmek istediğiniz devreden veya bileşenden akım geçmediğine emin olunuz. Bunun için, anahtarı kapatma, prizden fişi çekmek veya pilleri çıkarmak gerekebilir.
Sonrasında, siyah konrol çubuğunu (probe) multimetrenizin COM girişine (port) takınız.
Multimetrenizin kontrol ucunu ise V, Ω, mA girişine bağlayınız.
Üçüncü adım:
Multimetrenizi kullanım için açınız ve süreklilik kontrolü için ses dalgası şeklindeki 'arama' moduna getiriniz.
Not: Bütün multimetreler bu modu içermezler. Eğer sizde bu özellik yoksa, alternatif metod için 6. adıma geçiniz.
Dördüncü adım:
Multimetre süreklilik testini yaparken, kontrol ucunun birinde küçük bir akım gönderirken, diğer kontrol ucundan bu akımın alınıp alınmadığını inceler.
Eğerki, kontrol uçları birbirine ya sürekli bir devre şeklinde veya direkt olarak birbirlerinin ucuna değerek bağlıysa; test akımı devreden geçerek diğer uca ulaşacaktır. Multimetre ekranı sıfırı veya ona çok yakın bir değeri gösterecektir. Bu durumda ise multimetreden bip sesi duyulacaktır. Sonuç olarak, süreklilik sağlanmıştır denir.
Eğer test akımı bu yolla ölçülememişse, bunun anlamı sürekliliğin olmamasıdır. Ekran ise ya 1'i yada OL (open loop) açık (bağlanmamış) devre
Beşinci adım:
Süreklilik testini tamamlamak için, ölçüm yapılacak olan parçaya veya devrenin iki ucunada kontrol çubuğunun ucunu değdiriniz. Not: Hangi kontrol ucununn hangi uca değdiği önemli değildir; zira süreklilik kontrolünde artı veya eksi ucu bir önem arz etmez.
Eğer önceki gibi süreklilik varsa, ekran sıfırı veya ona yakın bir sayıyı gösterirken bip sesi de duyulacaktır.
Eğer ekran 1'i veya OL (açık devre) işaretini gösteriyorsa, süreklilik yoktur. Yani akım, bir uçtan diğerine geçmemektedir.
Altıncı adım:
Eğer sizin multimetrenizin süreklilik ölçecek ayrı bir ünitesi yoksa, başka yollarlada bu ölçüm yapılabilir.
Multimetrenin ibresi en düşük direnç moduna getirilir. Not: Rezistans ohm ile ölçülüp, Ω sembolüyle gösterilir.
Yedinci adım:
Bu modda, Multimetre bir kontrol ucundan akım yollarken diğer uçtan alınan akımı ölçer.
Eğer kontrol uçları bağlantılı ise, akım bu devre üzerinden geçecektir. Bu durumda ekranda sıfır veya ona yakın bir değer görünür (örneğin resimde 0.8 ölçülmüştür). Bu çok küçük rezistans, bizim bir sürekliliğe sahip olduğumuzun başka bir ifadesidir.
Eğer hiç bir akım ölçülmezse, bu süreklilik yok anlamına gelirki ekran 1 veya OL (açık bağlanmamış devre) ifadesini gösterecektir.
Voltaj Ölçümü:
Birinci adım:
Siyah kontrol ucunu multimetrenin COM girişine takınız. Kırmızı kontrol ucunu ise V, Ω, mA yazan girişe takınız.
İkinci adım:
Multimetrenizi açıp, ayarınızı üstü düz çizgili olan ve direkt voltajı (DC) ölçen kısmına getiriniz. Not: Genel olarak bütün elektronik aletler DC voltajla çalışırlar. AC voltajı ise evinize gelen elektrik olup, en tehlikeli olarak bilinen alternetif bir voltaj veya akımdır.
Çoğu multimetre atomatik olarak, voltajı ayarlayamadığı için bunlar için ölçülmek istenen voltaj aralığı veya değeri manuel olarak seçilmelidir.
Multimetre üzerindeki dönen ayar ibresi ölçülebilecek maximum voltajı göstermektedir. Eğer bir değer ölçüleekse, önceden tahmini bir değer belirleyip, multimetre üzerinde bu değerin bir üst değeri seçilip; eğer ölçüm alınamazsa, yavaşçca ayar düğmesi değeri düşürülür.
Eğer ölçülecek değer hakkında emin değilseniz, en yüksek değerden başlayınız.
Üçüncü adım:
Kontrol uçlarından kırmızı olan voltaj kaynağımız olan pilin pozitifucuna bağlanırken, siyah olan kontrol ucu ise negatif uca bağlanır. Eğer voltaj ibresi çok büyük bir değere ayarlanmış ise, iyi bir ölçüm alınamıyacağından voltaj ibresi daha küçük bir değere ayarlanabilir. Şekilde 9 Volt ölçülmüştür, bu yüzden voltaj ibresi bu aralıkta bir değere ayarlanmalıdır.
Eğer ölçüm aralığı çok ufak bir değere ayarlanırsa, multimetre basitçe ya 1'i yada OL (bağlanmamış devre) sonucunu ekranda gösterecektir. Bu ya multimetrenin ölçülen aralığın dışına ayarlandığını yada aşırı yüklendiğini gösterir. Bu durum multimetreye zarar vermez; fakat multimetre daha yüksek bir değere ayarlanmalıdır. Doğru değere ayarlandığında multimetrenin 9.42'ü verdiği görünür.
Kontrol uçlarını ters bağlamak multimetreye zarar vermezken, sadece ölçülen değerin negatif okunmasıma neden olur.
Direnç Ölçümü:
Birinci adım:
Başlamadan önce devreden akım geçmediğine emin olunuz. Bunun için ya devreyi kapatınız, ya fişini çekiniz yada pillerini çıkarınız.
Not: Devreden geçen tüm direnci test edeceksiniz. Eğer, devreden geçen herhangi bir parçayı ölçeceksiniz, bunu ayrı olarak test ediniz, yani devreye lehimlenmiş haldeyken test etmeyiniz.
Şimdi siyah kontrol ucunu COM girişine takarken, kırmızı olanı ise V, Ω, mA yazan girişe takınız.
İkinci adım:
Multimetrenizi çalıştırınız ve göstergenizi Ω moduna getiriniz. Çoğu multimetre, atomatik Ω aralığı algılayıcı sisteme sahipken, diğerleri için bu ayar manuel olarak yapılmalıdır. Bu değer, ya önceden tahmin edilen direnç aralığına ayarlanırken yada en büyük değer multimetrede ayarlanarak ölçüme devam edilir.
Üçüncü adım:
Kontrol uçlarından birini şekildeki gibi direncin bir ucuna tutarken, diğerini ise diğer ucuna yerleştirin. Direnç, yöne bağlı bir büyüklük olmadığı için hangi kontrol ucunun direncin hangi ucuna takıldığının bir önemi yoktur. Eğer multimetreniz sıfıra yakın bir değer (0.01) okursa, bunun anlamı değer aralığı çok yüksek ayarlanmış demektir. Bu durumda ölçüm aralığı azaltılır. Eğer, ölçüm aralığı çok küçük ayarlanmışsa, bu seferde gösterge 1'i veya OL değerini gösterir. Bu multimetreye zarar vermezken, ölçüm için daha yüksek bir değere ayarlanması gerektiğini belirtir. Bir diğer olasılık ise, devrede süreksizlik vardır denir. Eğer multimetre ölçüme uygun bir değer aralığına ayarlanırsa, multimetrenin aşağıda gösterildiği gibi 1.04 kΩ ölçtüğünü görürüz.
Demo:
Şimdide interaktif voltmetrede, direncin okunan değeri nasıl değiştirdiğine bakmak için tıklayınız.
Analog voltmetre ve ampermetrenin kullanımını anlatan ingilizce video için tıklayınız.
Website Stats